Kalın
Bağırsak Kanseri (Kolorektal Kanser)
Türkiye’de 2014
yılında yaşa standardize kanser hızı erkeklerde yüz binde 246,8 kadınlarda ise
yüz binde 173,6’dır. Toplamda kanser insidansı ise yüz binde 210,2’dir.
Türkiye’de toplam 163.417 kişiye yeni kanser teşhisi konulmuştur. Son 5 yıl
verileri değerlendirildiğinde; hem kadınlarda hem de erkeklerde istatistiksel
açıdan kanser sıklığında herhangi bir artış ya da azalış olmadığı söylenebilir.
Türkiye kanser
insidansı, erkeklerde dünya insidansının üzerinde seyrederken kadınlarda bir
miktar daha düşüktür. Avrupa Birliği ülkeleri ve Amerika gibi gelişmişlik
düzeyi yüksek olan ülkelere göre kanser açısından hem kadınlarda hem de
erkeklerde daha düşük bir hızda olduğu görülmektedir. Ülkemizde görülen ilk 5
kanser türünün dünyadaki ve diğer gelişmiş ülkelerdeki örüntü ile benzerlikler
gösterdiği görülmektedir. Erkeklerde trakea, bronş ve akciğer kanseri
(52,5/100000 kişide YSH), kadınlarda ise meme kanseri (43,0/100000 kişide YSH)
en sık görülen kanser türleridir.
Kolorektal kanserler
hem kadınlarda hem de erkeklerde üçüncü sırada yer almaktadır. Erkeklerde yüz
binde 22,8 ve kadınlarda ise yüz binde 13,8 sıklığında görülmektedir
Risk Faktörleri
Kolorektal kanserin
kesin sebebi bilinmemekte olup en bilinen risk faktörleri şunlardır;
- Aşırı kilolu veya obez olmak
- Fiziksel olarak aktif olmamak
- Fazla miktarda işlenmiş gıda
veya kırmızı et tüketimi
- Alkol Kullanımı
- Sigara
- İleri yaş
- Ailede benzer kanser öyküsü
bulunması
- Bazı Genetik Hastalıklar:
- Belli genlerdeki değişiklikler
kolorektal kanser riskini arttırır. Herediter nonpolipozis kolon kanser
(HNPCC) kalıtımsal (genetik) kolorektal kanserin en yaygın tipidir.
- Familyal adenomatöz polipozis
(FAP) kolon ve rektumda kalıtımsal poliplerle karakterize nadir bir
durumudur. APC adında özel bir gendeki değişiklikler sonucu olur.
- Daha önceden kolorektal kanser
geçirmiş olmak: Kolorektal kanser öyküsü olan bir kişide tekrar
kolorektal kanser gelişebilir.
- Ülseratif kolit veya Crohn
hastalığı: Bağırsakta adı geçen iltihabi hastalığı olanlarda kolorektal
kanser riski artmıştır.
Kalın bağırsak
kanserlerinden korunmada tarama yöntemlerinin yanı sıra riski azaltıcı bazı
basamaklar da mevcuttur. Örneğin fiziksel egzersiz, aşırı kilolardan kurtulmak,
sigara ve alkol kullanmamak, yüksek lifli, düşük yağ içerikli gıdaları tüketmek
bunlardan birkaçıdır.
Belirtiler
- Kolorektal kanserlerde en sık
görülen belirtiler şunlardır;
- Bağırsak
alışkanlıklarında ishal-kabızlık gibi değişikliklerin meydana gelmesi ve
bu değişikliklerin birkaç günden uzun sürmesi
- Bağırsakta tam boşalmama hissi
- Dışkıda kan (parlak ya da koyu
kırmızı), veya dışkı renginde koyulaşma
- Karında şişkinlik, kramp
tarzında ağrı veya gaz şikayeti
- Bilinen bir neden olmaksızın
kilo kaybı
- Sürekli yorgunluk
Tanı
Sağlık Bakanlığımızın
“Sağlıkta Dönüşüm Programı” ile toplum tabanlı kanser taramalarına yönelik,
ülke genelinde Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM)
kurulmuş olup hâlihazırda ülkemizde 33’ü mobil olmak üzere 198 adet KETEM
mevcuttur.
Diğer kanserlerde
olduğu gibi kolon kanserleri de iyice büyüyene kadar belirti vermezler. Bu
nedenle amaç, daha kanserde belirti yokken tümörü ortaya koymak olmalıdır.
Belirtiler gelişmeden önce bir kişinin kanser için taranması poliplerin ve
kanserin erken tanınmasında yardımcı olur. Poliplerin erkenden tanınıp
çıkartılması, kolorektal kanseri önleyebilir. Erken tanı konulduğunda,
kolorektal kanserin tedavisi daha etkin olabilir. Bu nedenle, 50 yaş üstündeki
kişiler izlenmeli ve kolorektal kanser için artmış riski olan kişiler daha
erken tarama programına alınmalıdır. Taramada ülkemizde “gaytada gizli kan
testi” uygulanmakta ve bu testi 50-70 yaş arasındaki herkesin 2 yılda bir
yaptırması önerilmektedir.
Dışkıda gizli kan
saptanıp kolonoskopi yapılan kişilerde henüz kanserleşmemiş polip halindeki
tümörler tespit edilerek kanser gelişmesi önlenebildiği gibi kanser gelişmiş
olan olgularda da erken teşhis ile ölüm oranları azaltılmaktadır. Ülkemizde de
KETEM’lerde ve Aile Sağlığı Merkezlerinde 50-70 yaş arasında kadın ve
erkek nüfusa; kalın bağırsak kanseri taraması gaitada gizli kan kiti yardımıyla
hızlı, pratik ve güvenilir şekilde 2 yılda bir yapılmaktadır. 50 yaşından sonra
her 10 yılda bir de kolonoskopi önerilmektedir.